Орталық Азиядағы армиясы ең қуатты ел – Өзбекстан, Қазақстан одан кейін

ERNUR.KZ. Қазақстанның Орталық Азиядағы кез-келген елге қарағанда әскери бюджеті жоғары, әскери-әуе күштері мен әскери күштері көп. Дегенмен, Өзбекстан армиясы ең қуатты болып қала береді, деп жазады inbusiness.kz.

Өзбекстан 2022 жылы армиясы, Global Firepower рейтингісіне сәйкес, Орталық Азиядағы ең қуатты болды. Бұл бірінші рет емес. Кейінгі бірнеше жыл ішінде бұл ел көшбасшы бола бастады, одан кейін – Қазақстан.

Армия ұлтты, ұлттық мүдделерді қорғау және әскери міндеттерді орындау үшін керек. Орталық Азияда қысым орасан зор, мұнда дәстүрлі емес қатерлер — есірткі трафигі, жергілікті жанжалдардың қатері, қоршаған ортаның өзгеруі және дүлей зілзалалар, сондай — ақ аумақтық мәселелерге байланысты жанжалдардың классикалық түрлері де бар.

Орталық Азия елдерінің арасында, әсіресе Қырғызстан мен Тәжікстан арасында әлі де шекаралық шиеленіс бар. Аймақтағы әскерлердің әскери күші туралы мәселе жаһандық рейтингте 22-ші орында тұрған Украинаға әлемдегі екінші күшті Ресей армиясы басып кіргеннен кейін де өткір болды.

Қалыптасқан жағдай, Global Firepower ұсынатын соңғы деректерге сәйкес, Орталық Азия елдерінің әскери қуатын қайта қарауды және бағалауды талап етеді. Бұл халықаралық ұйым әр елдің құрлықта, теңізде және әуеде әдеттегі тәсілдермен соғысуға қабілеттілігін бағалайды.

Рейтингке сәйкес, Орталық Азияның бес елі 142 орынның 55-і мен 111-і орын арасында орналасқан.
Ағымдағы жылы АҚШ армиясы ең күшті деп танылды, ал Исландия соңғы орынға ие болды. Исландияда тұрақты армия жоқ. Ең айқын себеп – бұл мемлекеттің халқы әскери қабілетті Қарулы күштерге ие болу үшін тым аз (шамамен 360 мың адам). Сонымен қатар, ел барлық жағынан сумен қоршалған және НАТО-ға кіреді, бұл оны қорғауды қамтамасыз етеді.
Global Firepower индексі қаржылық көрсеткіштерден бастап логистикалық мүмкіндіктер мен географияға дейін 50 — ден астам жеке факторларды пайдаланады. Индекс неғұрлым аз болса, елдің теориялық жауынгерлік әлеуеті соғұрлым күшті болады. Рейтинг ядролық қаруды ескермейді, тек шартты.

Орталық Азияда Өзбекстан аз инвестициялармен ең жоғары нәтижелерді көрсетуде. Бүгінде Қазақстан өңірдегі ең үлкен қорғаныс бюджетіне ие - шамамен 3,9 млрд доллар. Бұл Өзбекстанға қарағанда шамамен 5,6 есе көп, оның бюджеті небары 693 миллион долларды құрайды. Дегенмен, Қазақстанның рейтингтегі орны Өзбекстаннан тоғыз позиция төмен.
Тәжікстанда, Қырғызстанда және Түрікменстанда Қарулы Күштерді ұстауға 407 млн, 116 млн және 90 млн доллар бөлінді.
Әскери қызметшілердің саны бойынша Қазақстанда Өзбекстаннан 12 мың адам артық. Бұл айырмашылық Тәжікстандағы әскери қызметшілердің жалпы санына тең (15 мың адам).

Өзбек армиясының бюджеті мен әскери саны аз болса да, армиясы неге күшті саналады? Бұл оның халқының саны көп, ал аумағы тыныш болуымен түсіндіріледі. Өзбекстанның Ауғанстанмен ортақ 150 км шекарасы бар. Өзбекстан Ауғанстан, Пәкістан және Сириядағы көтерілісшілерге қосылған Өзбекстанның Исламдық қозғалысының (ӨИҚ) отаны болып табылады. Мұндай тәжірибе армияны тиімді етеді.

Сонымен қатар, кейінгі бірнеше жыл ішінде ел президенті Шавкат Мирзиеев елде әскери реформа жүргізіп келеді. 2016 жылғы қарашада Өзбекстан мен Ресей әскери-техникалық ынтымақтастық туралы келісімге, ал сәл кейінірек — 2021-2025 жылдарға арналған әскери саладағы стратегиялық ынтымақтастық бағдарламасына қол қойды.

Әрине, әскерлердің әскери күші әуе, құрлық және әскери-теңіз күштерінің саны бойынша бағаланады. Егер соңғылары туралы айтатын болсақ, онда әскери-теңіз күштері тек Орталық Азияның екі елінде — Қазақстан мен Түрікменстанда бар. Дәл осы мемлекеттер Каспий теңізіне шыға алады. Екі елдің Әскери-теңіз күштері патрульдік кемелерден тұрады. Қазақстанда олардың 15-і бар, олардың екеуі минаға қарсы қорғаныс кемелері. Түрікменстанда барлығы 25 патруль бар.

Әуе күштеріне келетін болсақ, Қазақстанда көптеген әскери машиналар бар. Өзбекстан сияқты. Тікұшақтар, шабуылдаушылар, истребительдер мен ұшақтар бар. Ал Қырғызстан мен Түркіменстанда жойғыштар да, шабуылдаушылар да жоқ. Global Firepower мәліметтері бойынша, Қырғызстанда елдің әуе күштерінде тек алты тікұшақ бар.

Түрікменстан Құрлық әскерлері машиналарының саны бойынша көш бастап келеді: жалпы алғанда 3,4 мың бірлік техника, Қазақстанға қарағанда 23% және Өзбекстанға қарағанда 44% артық. Бронетранспортерлері де көп: машиналардың жалпы санының 60%.