​Алматыдағы өндіріс: тауарлар экспортын екі есеге дейін арттыру жоспарланған

көрнекілік үшін суреттер ашық дереккөзден алынды

Алматы өндірісінің технологиялық деңгейі айтарлықтай өсуді көрсетіп отыр. "Алматы қаласын дамытудың 2025 жылға дейінгі және орта мерзімді перспективалардың 2030 жылға дейінгі бағдарламасы" шеңберінде жалпы өңірлік өнім құрылымындағы өңдеу өнеркәсібінің үлесін 2030 жылға қарай 9%-ға дейін арттыру және тауарлар экспортын 7,4 млрд долларға дейін екі есеге арттыру жоспарланған.

Қазіргі уақытта қалалық экономика құрылымында 35,2% үлесі бар сауда, қаржылық және сақтандыру қызметі (8,9%) және жылжымайтын мүлікпен операциялар (7,3%) басым. Өңдеу өнеркәсібі (машина жасау, тамақ өнеркәсібі, құрылыс материалдары өндірісі, фармацевтика, жиһаз өндірісі және т.б.) жалпы өңірлік өнімнің 4,8 пайызын құрайды, бұл жылдан жылға тұрақты оң динамиканы көрсетеді.

Экономиканы сапалы әртараптандыру мақсатында таяудағы жылдары мемлекеттік қолдаумен өнімдері сыртқы нарықтарда жоғары бәсекеге қабілеттілігімен ерекшеленетін өндірістік процестерде автоматтандыру мен цифрландырудың жоғары деңгейі бар шағын технологиялық өндірістер қамтылатын болады.

Айта кетейік, бүгінде Алматы өндірісінің технологиялық деңгейі айтарлықтай өсуді көрсетіп отыр – жалпы көлемдегі үлестің 2017 жылғы 12,8% - дан 2021 жылы 36,2% - ға дейін ұлғайды.

Басым салалардың әлеуетін арттыру өнеркәсіптік аумақтарды кеңейту және ескірген жабдықтарды жаңғырту, кадрлық әлеуетті дамыту (инженерлерді, конструкторларды, жұмысшы мамандықтарды даярлау үшін жетекші жоғары оқу орындарымен әріптестік бағдарламалар) есебінен, сондай-ақ өнімділік пен бәсекеге қабілеттілікті арттыру үшін жағдайлар жасау жолымен қалыптастырылатын болады.

АЛМАТЫ - Қазақстандағы кәсіпкерлік бастамалар орталығы

Қазір Алматы Қазақстандағы кәсіпкерлік бастаманың орталығы болып табылады. Қалада ел экономикасының бестен бір бөлігі және бюджетке түсетін түсімдердің төрттен бірі қалыптасады. Алматыда қажетті Еңбек және инфрақұрылымдық ресурстар бар, бұл қаланы Қазақстанның ең инвестициялық тартымды өңірлерінің біріне айналдырады. Өңірлік экономиканың жартысынан астамын (51,4%) құрайтын шағын және орта бизнес дамыған, онда 628,7 мың адам немесе экономикалық белсенді халықтың 60,7%-ы жұмыс істейді. Алматының қолайлы инвестициялық ахуалы жоғары кредитпен расталады.

Айта кетейік, Алматыда өнеркәсіп өндірісінің көлемі 2021 жылы 20,1 пайызға өсті. Статистика бюросының мәліметі бойынша, өңдеу өнеркәсібі де осындай қарқынмен өсіп жатыр. 2021 жылғы қаңтар-қарашада Алматыда өнеркәсіп өндірісінің көлемі қолданыстағы бағамен 1,2 триллион теңгені құрады. Өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда бұл көрсеткіш 20,1%-ға өсті.

ҚР Ұлттық статистика бюросының деректері бойынша Алматының өңдеу өнеркәсібінде өндіріс 22,6%-ға, электрмен жабдықтау, газ беру және ауа баптау 13,5%-ға өсті, сумен жабдықтау, кәріз жүйесі, қалдықтарды жинау мен бөлуді бақылау 7%-ға төмендеді. 2021 жылғы қаңтар-қарашада ауыл шаруашылығы өнімінің жалпы шығарылымының көлемі 7459,2 миллион теңгені құрады, бұл 2020 жылғы қаңтар-қарашаға қарағанда 8,2%-ға аз.

2021 жылғы қаңтар-қарашада мегаполистегі құрылыс жұмыстарының көлемі 416,7 млрд теңгені құрады, бұл 2020 жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 20%-ға артық.

Ал 2022 жылы Алматының кәсіпкерлік және инвестициялар басқармасының ақпараты бойынша, Қазақстанның ең ірі қаласында өнеркәсіп өнімін өндіру көлемі ағымдағы жылдың қаңтар-сәуір айларында 551,7 млрд теңгеге жетті, ал нақты көлем индексі 2021 жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 113,5% пайызды құрады. Өндірістің ең үлкен үлес салмағы өңдеу өнеркәсібіне тиесілі – 82,5%, осы салада шығарылған өнім көлемі 455 млрд теңгеден асты, ал нақты көлем индексі – 119,3%. Ведомство машина жасау саласындағы өндірістің 65,3%-ға, дайын металл бұйымдарының өнідірісі 50,3%-ға, металл емес минералды өнімдер өндірісінің 35,1%-ға өсуі оң динамикаға әсер еткенін хабарлады.

10 ЖОБА ІСКЕ ҚОСЫЛАДЫ

Бұдан басқа, кәсіпкерлік және инвестициялар басқармасы ағымдағы жылдың соңына дейін жалпы сомасы 11,8 млрд теңгеге 10 жобаны іске қосу жоспарланғанын хабарлады. Оның ішінде алюминий жылыту радиаторларын өндіру, автомобиль шиналарын резеңке үгінділерге өндіру және қайта өңдеу, салқындатқыш сұйықтықтарды өндіру, тасты кесу, өңдеу және өңдеу, газбетон блоктарын өндіру, орташа вольтты жиынтық тарату құрылғыларын өндіру, желдету жүйелерін өндіру, электр бұйымдарын өндіру, жаңа буынның заманауи, жеделдетілген зертханалық сынақтарын өндіру зауыты бар.

Аталған өндірістер аясында 491 жұмыс орны құрылады, деп түсіндірді ведомствода.

Осылайша, осы жобалардың барлығын іске асыру Алматының отандық өндірушілері арасында бәсекелестікті дамыту үшін қосымша серпін беретіні хабарланды.

Айта кетейік, президент Қасым-Жомарт Тоқаев өз Жолдауында 2025 жылға қарай өңдеу өнеркәсібінің өсімін 1,5 есеге жеткізуді тапсырды. Бұл үшін салада жыл сайынғы өсім өткен жылға қарағанда орта есеппен 10,8% - ға қажет. 2021 жылға Өңдеуші өнеркәсіптің нақты көлем индексінің (НКИ) 2020 жылға қарай 5,8% - ға өсуі жоспарланған. Қара металлургияда ағымдағы жылға 105% НКИ деңгейі белгіленді. Қазақстанда 2021 жылы ферроқорытпа өндірісі 10,4% - ға, болат өндірісі 17% - ға және прокат өндірісі 19% - ға артады деп күтілуде, деп қосты ИИДМ басшысы.

2025 жылға дейін "АрселорМиттал Теміртау" компаниясының негізгі техникалық қуаттарын жаңғырту аяқталып, өндіріс көлемі жылына 4 млн тонна болатқа дейін жеткізіледі, инвестиция сомасы 1,3 трлн теңгені құрайды.

Өңдеу өнеркәсібі дәстүрлі түрде қала дамуының негізгі элементтерінің бірі болып табылады. Әлем елдерінің ESG және «көміртекті бейтараптық» қағидаттарына өсіп келе жатқан бейілділігін ескере отырып, қосылған құны жоғары өндірістердің жаңа түрлерін дамыту және енгізу мәселесі Алматы қаласы экономикасының орнықты өсуін қамтамасыз ету мақсатында ерекше өзекті болып отыр.

Қалалық жағдайда өңдеу өнеркәсібін тиімді дамыту үшін өнеркәсіптік өндірістердің заманауи форматтарының мүмкіндіктерін пайдалану маңызды. Заманауи форматтар өндіріс процестерінде автоматтандыру мен цифрландырудың жоғары деңгейі бар шағын және жоғары технологиялық өндірістерді қамтиды. Жоғары технологиялық өндірістердің өнімдері сыртқы нарықтарда жоғары бәсекеге қабілеттілікпен сипатталады, бұл «жасыл» қаланың күн тәртібін сақтай отырып, экспортты ұлғайтуға ықпал етеді. Алматының өңдеу өнеркәсібі қала экономикасындағы елеусіз үлесіне қарамастан, жылдан жылға тұрақты оң динамиканы көрсетіп келеді. Өндіріс көлемінің орташа жылдық өсуі есебінен 11% деңгейінде, бес жылдық кезеңде қаланың ЖӨӨ-дегі саланың үлесі 2017 жылғы 3,9% - дан 2021 жылдың қорытындысы бойынша 4,8% - ға дейін ұлғайды.

Өңдеу өнеркәсібі құрылымында ең үлкен үлесті (72%) мынадай секторлар қалыптастырады: машина жасау (33,3%), тамақ өнеркәсібі (28,2%), құрылыс материалдары өндірісі (7,1%), фармацевтика (1,7%) және жиһаз өнеркәсібі (1,5%).

Алматы өндірісінің технологиялық деңгейі айтарлықтай өсуді көрсетеді, бұл 2017 жылдан 2021 жылға дейінгі кезеңде жоғары технологиялық өндіріс үлесінің жалпы көлемнен 12,8%-дан 36,2%-ға дейін ұлғаюын растайды. Жоғары технологиялық өндірістерді дамыту контексінде өндіріс көлемінің орташа жылдық өсу қарқынын назарға ала отырып, Алматы қаласында автомобиль жасау, электр жабдықтарын өндіру, фармацевтика және медициналық мақсаттағы бұйымдарды өндіру сияқты секторлар жоғары әлеуетке ие. Өңдеуші өнеркәсіпті дамытуда басты назар жаңа технологиялар трансферті бар инвестицияларды оқшаулауды тереңдетуге және тартуға аударылатын болады.

«ӨНЕРКӘСІПТІК ИПОТЕКА»

Алматыда шағын кәсіпкерлікті дамыту мақсатында 2023 жылы жаңа жеңілдікті кредиттік өнім – «өнеркәсіптік ипотека» енгізілетін болады. Бұл өнім қарызды қамтамасыз ету ретінде сатып алынатын Шағын өнеркәсіптік парк алаңдарын пайдалануға мүмкіндік береді, бұл кәсіпкерлерге кепіл жүктемесін айтарлықтай төмендетеді. 2025 жылдың соңына қарай шағын өнеркәсіп парктерінің ауданы 4,5 мың тұрақты жұмыс орнын құра отырып, 400-ден астам жаңа өндірісті орналастыру үшін 50 жаңа Шағын өнеркәсіптік парк салу жолымен 250 мың м2-ге дейін ұлғайтылатын болады. Жеке инвестициялар сомасы шамамен 100 млрд теңгені құрайды.

2030 жылға қарай ауданы 1 млн м2-ге дейін ұлғайып, 1000-ға дейін өндіріс орналастырыла отырып, қосымша 100-ден астам жаңа Шағын өнеркәсіптік парк салынады. Жеке инвестициялар сомасы 300 млрд теңгеден асады, бұл 20 мыңнан астам тұрақты жұмыс орнын құруға мүмкіндік береді.

ERNUR.KZ