Қазақстандық адвокаттардың алғаш рет жеке мантиясы әзірленді

ERNUR.KZ. Республикалық адвокаттар алқасының төралқасы адвокаттардың мантияда сот отырыстарына қатысу құқығын іске асыру шеңберінде әзірленген адвокаттық мантияның формасы мен сипаттамасын бекітті. Бұл құқық «Адвокаттық қызмет және заң көмегі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 33-бабының 6-тармағында көзделген, деп жазады azattyq-ruhy.kz.

Мантия адвокаттың басқа жеке субъектілерден ерекшеленетін ерекше қоғамдық-құқықтық мәртебесін атап көрсетеді. Адвокат кәсіби қызметін жүзеге асыруға кедергі келтіретін қудалаулардан, тінтулерден және басқа да араласулардан қорғайтын иммунитетке, сондай-ақ ерекше кәсіби артықшылықтарға ие.

«Мантия кию – міндет емес, құқық болып саналады. Әрбір адвокат сот отырыстарында мантия киюдің қажеттілігін өзі шешуге құқылы. Сонымен қатар, мантия кәсіби мәртебеге сай салтанатты іс-шараларда да киілуі мүмкін. Мантияның формасы кең талқылау нәтижелері бойынша таңдалады.
2024 жылы адвокаттардың III Республикалық спартакиадасы аясында адвокаттық мантия жобаларының алғашқы тұсаукесері өтті. Сондай-ақ, анонимді сауалнама жүргізілді, оған ұсынылған модельдер туралы өз пікірлерін білдірген 300-ге жуық адвокат қатысты.
Алдын ала талқылау қорытындысы бойынша РАА төралқасы бүкіл адвокаттар қауымдастығы арасында кеңірек және ашық сауалнама жүргізу туралы шешім қабылдады. Оған еліміздің барлық өңірінен 3000-нан астам адвокат қатысты. Дауыс беруге үш қазақстандық дизайнердің мантия үлгілері шығарылды. Сауалнама нәтижелері бойынша, сондай-ақ аумақтық алқалар ұсынған ұстанымдарды ескере отырып, төралқа TARBIYA ULTTYQ KIIM бренді ұсынған модельді бекітті», – деп Республикалық адвокаттар алқасының төрағасы Айдын Бикебаев мәлімдеді.

Бекітілген мантия дизайнына айрықша мүліктік құқықтар толығымен Республикалық адвокаттар алқасына TARBIYA ULTTYQ KIIM брендінің дизайнерімен жасалған авторлық шарт негізінде берілді. Автор сондай-ақ мантияны басқа өндірушілердің жасап шығаруы бойынша ешқандай талап қоймайтынын растады.

Мантияның негізгі элементтері:

• Қара мата, аспан-көгілдір түсті жағасы бар, бұл түс Қазақстан туының түсін бейнелейді.
• Мантияның жағасы мен сәндік ленталарында «Қорғау» ұлттық өрнегі қолданылған, бұл «қорғау» немесе «тұмар» дегенді білдіреді.
• Бұл символ Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кеңесшісі Е.Қарин құрастырған «OIU Qazaq Design» жинағынан алынды.
• Мантияның ашық фасоны – түймесіз және бекіткіштерсіз – адвокаттың еркіндігі мен тәуелсіздігін бейнелейді. Оның бастықтары жоқ және ол ешкімнің алдында «түймеленбейді», бұл формалы киімдерге қарама-қарсы, өйткені оларды киетін адамдар барлық түймелерін іледі және ол күш құрылымдарында иерархия мен бағынушылықты айқындайды.
• Өрнектері бар симметриялы көк ленталар теңдікті, тепе-теңдікті және әділеттілікті білдіреді.

«Әрбір адвокат мантияны кез келген тігін шеберханасында тігуге құқылы. Жасау процесі ережеде көрсетілген сипаттамаға сәйкес жүзеге асырылады.
Осылайша, әрбір адвокат мантия кию құқығын еркін және шектеусіз жүзеге асыра алады, ал дизайн сенімді құқықтық қорғауда болады, болашақта авторлық құқық мәселелері бойынша дау-дамайларды болдырмайды», – Айдын Бикебаев атап өтті.

Адвокаттық мантияны кию тәртібі мен сипаттамасы туралы бекітілген ережемен Республикалық адвокаттар алқасының сайтында advokatura.kz танысуға болады.

Айта кетейік, мантия кию идеясы ежелгі дәуірден бастау алады және бастапқыда сот процесінің кәсіби қатысушыларын жеке тұлғалардан ажырату мақсатында қолданылған. Мантия сотта сөйлеу құқығына ие ерекше тұлғаларға жататындығын айқындаған. Олар қоғам үшін маңызды қызмет атқарып, белгілі бір артықшылықтарға ие болған.

Алайда әртүрлі тарихи кезеңдерде адвокатураны ерекше мәртебеден айыру әрекеттері жасалды. Мәселен, XVIII ғасырдағы Францияда, абсолютизм дәуірінде, король адвокатураның артықшылықтарын тартып алып, адвокаттарға бірлесіп жиналуға және мантия киюге тыйым салды. Ол олардың мәртебесін жай ғана қарапайым бағынышты деңгейіне дейін төмендетуге ұмтылып, соттағы беделін әлсіретуге тырысты.

Бірақ он жылдан кейін бұл шектеулер жойылды. Адвокаттардың құқықтары мен артықшылықтары қалпына келтірілді және тиісті заң жобасына түсіндірме жазбада Францияның әділет министрі мынаня атап өтті:

«Бұл кәсіптің жасқаншақ ақыл-ойды таң қалдыратын артықшылықтары бар, бірақ олардың қажеттілігі тәжірибе арқылы бұрыннан дәлелденген. Адвокатураның тәуелсіздігі сот төрелігі үшін өзі сияқты қымбат. Адвокаттарға тиесілі сот төрелігі айтқан шешімдерді еркін талқылау артықшылығы болмаса, оның қателіктері жиірек, көбейіп, түзетілмейтін болар еді немесе жақсырақ айтсақ, әділеттіліктің бос елесі ақыл мен шындықтан басқа қолдауы жоқ қайырымды биліктің орнын алады… Адвокатурадан тұрақты және тікелей қадағалаудың пайдасыз қамытын алып тастайтын ішкі ұйым болмаса, бұл қоғам өзінің даңқын құрайтын ұлы адамдар қатарында не көретініне үміттене алмайды, ал олардың таланттарының жарқырауы мен қадір-қасиетін көрсететін сот төрелігі өз кезегінде өзінің ең сенімді одақтастары мен ең жақсы басшыларын жоғалтатын еді».