Қазақстанда екі жаңа министрлік құрылуы мүмкін

ERNUR.KZ. Ғалымдар мен сарапшылар қазақстандық ғылымның проблемаларын талқылап, екі жаңа министрлік құру қажеттілігі туралы мәселені көтерді, деп жазады zakon.kz.

2020 жылы 1 тамызда "Елбасы Академиясы" Корпоративтің Қорының онлайн-форумы өтіп, 200-ден астам ғалым, сарапшы, ҰҒК, университеттер мен ҚР БҒМ өкілдерінің басын қосты. Пікірталас алаңының мақсаты — қазақстандық ғылым проблемаларын талқылау, оларды шешу жолдарын іздеу, ғылыми-техникалық саланы жаңарту бойынша ұсыныстар жасау.

2020-2025 жылдарға арналған Білім мен ғылымды дамытудың мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде Қазақстанда ғылыми-техникалық қызметті жетілдіру бойынша іс-шаралар кешені іске асырылуда. Ағымдағы жылдың 27 мамырында ҰҚСК сөйлеген сөзінде ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев 2025 жылға қарай ғылымды қаржыландыру көлемі ЖІӨ 1% дейін жеткізілуі тиіс деп атап өтті. Сонымен қатар, ол "біз көп жағдайда ешкім оқымайтын қажетсіз жұмыс пен зерттеулерді қаржыландыра алмаймыз" деп атап өтті.

Әр ғылым жұмыстан қатаң сұраныс пен нақты әлеуметтік-экономикалық, өндірістік, техникалық қайтарым болуы тиіс. Бағдарламалық-мақсаттық қаржыландыру тікелей ұлттық ғылыми-техникалық міндет негізінде үлестірілуі тиіс. Медициналық-биологиялық зерттеу, агроөнеркәсіптік ғылым, "жасыл" технология, жасанды интеллект, энергиятиімділік сынды салаларға күш пен ресурстарды бағыттау қажет.

Жыл басынан бері Нұрсұлтан Назарбаев қоры мен Елбасы Академиясы Үкіметпен бірігіп "Ел үміті" Тұңғыш президент бастамасы шеңберінде "Өзгерістерді басқару бойынша салалық менеджерлерді дайындау" бағдарламасын іске асырып келеді.

Үкімет экономиканың 11 саласында 45 сыни маңызды мәселелерді анықтады, олардың шешімі үшін 35 командаға біріктірілген 200 кәсіпқой таңдалып алынды.

Өзге командалармен бірге ғылымды дамыту бойынша салалық команда Үкіметке 2020 жылдың желтоқсанына дейін өз пікірін ұсынып, қорғауы тиіс.

Пікірталасқа қатысушылар ғылымды дамыту стратегиясын әзірлеу, МҚЕ (Мақсаттық қаржыландыру ережелері) концепциясына өзгеріс енгізу, ҰҒК (Ұлттық ғылыми кеңес) басымдылығын, әсіресе, гуманитарлық ғылымдар бойынша кеңейту қажеттілігімен келісті.

Ғылымды бағалау экономикалық әсер көзқарасы тұрғысынан жасалуы тиіс деп есептейді олар. Ғылымның нәтижелілігін арттыру мақсатында олар ғылыми жетекшілерге дұрыс таңдау жүргізіп, жеке бизнес үшін преференциялар бойынша мемлекеттің стратегиялық дұрыс саясатын жасау, салықты төмендету, университеттерде олардың ғылыммен өзара әрекеті үшін өсім немесе технологиялық белбеу көзқарасын жасау, даму институттарын қысқарту, аймақтық ғылымды дамыту, Халықаралық "Эразмус" бағдарламасына ұқсас аймақтық білім беру бағдарламаларының байланысын орнату туралы ұсыныстар білдірді. Ғылымдағы сыбайлас жемқорлық деңгейін төмендету үшін бүгінгідей бағаны төмендетуге емес, арттыруға тендер өткізу ұсынылды.

Сондай-ақ, сарапшылар Білім және ғылым министрлігін Ағарту және педагогика министрлігі мен Жоғары білім және ғылым министрлігіне бөлу мүмкіндігін талқылады. Екі жаңа министрлік құру ғылымды қаржыландыру үлгісін жетілдіруге мүмкіндік береді, ол осы саладағы қарқын алудың басты шарттарының бірі деп санайды сарапшылар.

Пікірталас барысында ғалымдардың мәртебесін көтеру мен Білім және ғылым министрлігін Ағарту және педагогика министрлігіне бөлу ұсынысы бірнеше рет айтылды. Сарапшылардың пікірінше, мұндай тәсіл барынша тиімді шешім қабылдап, дер кезінде проблеманы шешіп, ғылыми-зерттеу жұмысын жандандыруға мүмкіндік береді. Сарапшылар мектепке дейінгі және мектепте білім беру саласы сондай-ақ, білім саласын арттыруға қабілетті барынша ықпалды шараларды қабылдауды талап етеді.

ҚР Білім және ғылым вице-министрі Мирас Дәуленов отандық ғылымды дамытудың басым бағыттары мен соңғы жаңалықтар туралы айтты, оның ішінде, биылғы жылы екі жаңа бағыт — жаратылыстану ғылымы саласындағы ғылыми зерттеу мен білім және ғылым мәселелері бойынша зерттеулер жүргізуді атап өткен жөн.