Бейби бумының негізгі толқыны бәсеңдегенімен, биыл туу көрсеткіші былтырғымен бірдей.
Пандемия жылдарында — 2020, 2021 және 2022 жылдары — Қазақстанда 1,3 млн бала дүниеге келді. Бұл пандемияның алдындағы үш жылмен салыстырғанда бірден 7,3% көп, деп хабарлайды ERNUR.KZ Finprom.kz-ке сілтеме жасап.
Сонымен қатар, үш жылдан бері бір әйелге шаққандағы туудың жалпы коэффициенті 3-тен жоғары болып тұр. Бұл ҚР-дағы әрбір әйелдің үш және одан да көп бала туа алатынын көрсетеді. Бұған дейін, коронадағдарысқа дейін коэффициент тұрақты 3-тен төмен болған.
Бейби бумының негізгі толқыны бәсеңдегенімен, биыл туу көрсеткіші былтырғымен бірдей: мысалы, 2023 жылдың бірінші тоқсанында ҚР-да 93,5 мың нәресте дүниеге келді, бұл былтырғы сәйкес кезеңмен шамалас.
Балаларды қорғау күнінде елімізде соңғы жылдары одан сайын көбейген балалардың барлығына лайықты өмір сүру деңгейі, атап айтқанда, лайықты баспанамен қамтамасыз ету қажет екенін еске салғым келеді. Халықтың тұрғын үймен қамтамасыз етілу деңгейі әлі төмен. Осы орайда, ата-аналардың көмегіне мемлекеттік қолдау құралдары мен даму институттары келеді. Атап айтқанда, бүгінгі таңда балалардың баспана мәселесінің шешімі — Отбасы банкінің балалар депозиті.
Балаға арналған тұрғын үй жинақтарын мүмкіндігінше ертерек бастау керек. Еске салайық, мұндай депозиттер банктің сыйақысына (2%) қосымша, мемлекет сыйлықақысын (бір жылдағы жинақ сомасының 20%-ы, ең көбі 200 АЕК) алады. Депозиттегі ЖТСМ — жылдық 14%. Жинақтау мерзімі 3 жыл және жинақталған сомаға тұрғын үй құнының жартысынан астамы қол жеткізілген есептік көрсеткішті ескере отырып, тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесі жылына небәрі 3,5% жеңілдетілген мөлшерлемемен несие алуға мүмкіндік береді (ЖТСМ — 3,6%-дан бастап).
Отбасы банкі сондай-ақ «Арнау» балалар депозитін ұсынады: мұнда жинақтау мерзімі 10 жылдан басталады, бірақ болашақ тұрғын үй қарызы бойынша мөлшерлеме небәрі 2%-дан басталады (ЖТСМ — 2,1%-дан бастап). Өнімнің өзіндік ерекшеліктері бар: ондағы несие мөлшерлемелері төмен, бірақ айталық, стандартты балалар депозитінен айырмашылығы, «Арнауды» Отбасылық пакетке біріктіру мүмкін емес.
Сонымен қатар, 2024 жылдан бастап елімізде «Ұлттық қор — балаларға» жобасы жұмыс істей бастайтынын еске сала кетейік: Ұлттық қордың инвестициялық кірісінің жартысы жыл сайын 18 жасқа дейінгі барлық жастағы балаларға бөлінеді. 18 жасқа толғанға дейін балаға арналған жинақтың болжамды сомасы шамамен 3,5 мың АҚШ долларын құрауы мүмкін (сома капитал нарығының құбылмалылығын ескере отырып, тарихи деректер негізінде есептеледі және әлемдік экономикаға байланысты өзгеруі мүмкін).
18 жасқа толған кезде қаражат баланың меншігі болады, ол оларды қалай пайдалану керектігін — оқуға немесе тұрғын үй жағдайын жақсартуға дербес шеше алады. «БЖЗҚ» АҚ-да шоттар ашылады. Қаражатты мақсатты пайдалану үшін қазіргі уақытта «БЖЗҚ» АҚ өзара іс-қимыл жасайтын уәкілетті операторларды (Отбасы банкі және екінші деңгейлі банктер) анықтау ұсынылып отыр.
Осылайша, қазіргі балалардың баспана мәселесін болашақта оң шешуде Отбасы банкінің жеке бағдарламалары мен тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесінен басқа Ұлттық қордың қаражаты да маңызды рөл атқаруы тиіс.
Тұрғын үй құрылыс жинақ жүйелері, қосымша бағдарламалар, қазір Ұлттық қордың қаражаты өте өзекті қолдау құралдары: Қазақстанда тұрғын үй тапшылығы мәселесі өзектілігін жоғалтпайды.
Сонымен, Қазақстан мен Еуропа елдерінің, сондай-ақ АҚШ-тың тұрғын үймен қамтамасыз ету көрсеткіштерін салыстыратын болсақ, 1000 адамға шаққандағы тұрғын үй нысандарының санын есептегенде Қазақстан рейтингтің ең төменгі жағында.
Бұл көрсеткіш бойынша ең жақсы нәтиже Хорватияда байқалады. Statista.com мәліметінше, 2022 жылдың басына қарай бұл елде 1000 адамға 604,5 тұрғын үйден келген. Бұл Қазақстандағыдан екі есеге жуық көп.
Рейтингтің ең соңында, жоғарыда айтылғандай, Қазақстан, ал Ұлыбритания бізбен шамалас: Біріккен Корольдікте 1000 адамға 354,8 мүліктен ғана келеді. Ресейде тұрғын үймен қамтамасыз ету орташа деңгейде: 1000 адамға 473 тұрғын үй нысаны келеді.
